L’affaire Merah : première partie

De Ben Laden à Merah : de l’icône à l’image

par Jean-Claude Paye, Tülay Umay

Réseau Voltaire | 18 juin 2012

http://www.voltairenet.org/De-Ben-Laden-a-Merah-de-l-icone-a

بخش اوّل

نوشتۀ : ژان کلود پای – و -  تولای اومای

شبکۀ ولتر 18 ژوئن 2012

پیشگفتار مترجم :

توضیح مختصری را در مورد ترجمۀ این مقاله که در سه بخش به زبان اصلی در شبکۀ ولتر منتشر شده ضروری می دانم(1). ژان کلود پای و تولای اومای عموما در نوشته هایشان از واژگان روانکاوی و مشخصا از واژگان روانکاوی لکانی استفاده کرده اند، و در متن هائی که من پیش از این ترجمه کرده ام چندان مشکلی به حساب نمی آمد. ولی نوشتۀ حاضر به شکلی است که می توانیم آن را دقیقا روانکاوی کاربردی از نوع لکانی بدانیم – در مورد ژک لکان، تقریبا تمام آنهائی که با روانکاوی سروکار داشته اند می دانند که تا چه اندازه  پیچیده است. در این جا وارد این بحث و چگونگی پیچیدگی... نخواهم شد. در هر صورت، قطع نظر از این که روانکاوی را به ویژه به عنوان نوعی از انواع روان درمانی معتبر بدانیم یا نه، تا به روانکاوی کاربردی برسیم، به طور کلی دست آوردهای روانکاوی در زمینۀ زبان (رابطۀ ما زبان)، از اهمیت ویژه ای برخوردار است، حتی اگر روانکاوی را ایدئولوژی واپسگرا بدانیم(2) و حتی اگر روانکاوان را در مجموع به نوعی اتحادیه - ایده آلیست - برای دفاع از جامعۀ سرمایه داری تعبیر کنیم – «تنها به این علت که لیبرالیسم و جهانی سازی آن بوده که امکان فعالیت حرفه ای را برای بازار روانکاوی فراهم آورده است» - به همین علت، یعنی به دلیل پیچیده بودن مفاهیم روانکاوی لکانی، تا حدود زیادی از این وجهۀ تحلیل در ترجمه قطع نظر کردم (ولی نه کاملا)، چون که نمی خواستم این ترجمه را به معادل گذاری تقلیل دهم و کار را تمام شده اعلام کنم. در غیر این صورت می بایستی تمام واژگان روانکاوی لکانی را در این جا ضمیمه کنم و با این خطر مواجه شوم که هیچکس متن را نخواند و یا این که متن کاملا نامفهوم باقی بماند، یعنی همان اتفاقی که علت وجودی این مقاله را می توانست نفی کند.

نمی گویم ترجمۀ  چنین کاری - روانکاوی کاربردی از نوع لکانی- به زبان فارسی  ناممکن است، ولی آن را به عهدۀ اساتید و صاحب نظران روانکاوی لکانی می گذارم که چنان که ضروری دانستند به ترجمۀ این تحلیل ها تحقق ببخشند.

ولی تلاش من پیش از همه بر آن بود که فحوای گفتمان این تحلیل گران را به دلیل اهمیت موضوع، به هر قیمتی شده ترجمه کنم. در هر صورت، فکر می کنم که برای آن چه نویسنده های این مقاله می خواهند بگویند ضرورتی نداشت که به چنین عملیات پیچیده ای دست بزنند و از مفاهیم روانکاوی لکانی استفاده کنند. از دیدگاه من، این کار بیشتر یک سرگرمی روشنفکرانه یا ابتکار در کار نقد بنظر می رسد، تا یک ضرورت عینی برای طرح و تحلیل مسائل مطروحه در رابطه با ماجرای محمد مراح. لب کلام یا خلاصۀ کار این است که قدرت حاکم برای تحمیل قدرت مطلقۀ خود به توده ها از طریق رسانه ها به عنوان ابزار سرکوب - در واقع  - سوء استفاده می کند. در نتیجه باید مکانیسم این سوء استفاده را کشف کنیم، در بررسی زبان و تصویر و قدرت حاکم، روانکاوی لکانی نیز در بهترین حالت می تواند یکی از راه ها باشد ولی به هیچ عنوان نمی توانیم کشف این مکانیسم را به زبان و واژگان روانکاوی لکانی منحصر سازیم، مگر به بهای غرق شدن در هذیان تب آلود ادبیات روانکاوی لکانی.

 البته موضوع به هیچ عنوان حذف گفتمان روانکاوی و روانشناسی در کار نقد نیست، بلکه کاملا بر عکس. ما اساسا نیازمند هستیم که برای درک عمیق مسائل بین نقد اجتماعی و به ویژه آنجائی که به زبان و انحرافات آن مرتبط می باشد به ذخیرۀ دانش و دست آوردهای علمی و نظری در عرصۀ زبانشناسی و روانشناسی و به ویژه به روانکاوی مراجعه کنیم. چنین موضوعی اساسا اجتناب ناپذیر است. البته به این شرط که بین روانکاوی به عنوان شیوۀ روان درمانی – یا – بازار مکارۀ روانکاوی و دست آورهای آن به ویژه در زمینۀ زبان تفکیک قائل شویم. ولی مطمئنا استفاده از واژگان لکانی و زبان لکان کارساز نخواهد بود (حتی در زبان اصلی)، و در نهایت و در بهترین حالت می تواند به بازی زبانی خاص  برای یک عده از ما بهتران تبدیل شود...یعنی اتفاقی که گویا در حال حاضر در برخی محافل فارسی زبان در شرف وقوع است و یکی دو تا پیشنماز هم دارد. آخرین نکته ای که  لازم به یادآوری می دانم در مورد پی نوشت حاضر است که  با پی نوشت اصلی متفاوت می باشد.